پرسش :

آيا كثرت گرايى دينى را با تمام اين ابعادش نمى پذيريم يا اين كه بعضى از ابعادش را مى پذيريم، مثل پلوراليسم اخلاقى يا رفتارى را كه شما فرموديد قبول مى كنيم و بعضى ديگر مثل پلوراليسم در حقّانيّت را نمى پذيريم؟ آيا تفكيك در اين جا قائل مى شويد؟ از ديدگاه اسلامى ما كدام يك را مى توانيم بپذيريم؟

پاسخ :
پاسخ از دکتر محمد لگن هاوزن:
اين مسئله ى خيلى مهمى است. اشتباه در مباحث كثرت گرايى دينى به خاطر اين است كه اين پنج نوع سؤال يا بعضى از اين ها را با هم خلط كردند؛ يعنى وقتى كه براى درستى يكى از آن پرسش ها دليل پيدا كردند، گفنند كه ما بايد كثرت گرايى يا پلوراليسم دينى را به طور كامل قبول كنيم؛ زيرا درستى و صحّت يكى از اين بُعدها به همه ى بُعدها، سرايت خواهد كرد و اين درست نيست.
در دين اسلام مى توانيم برخى از انواعِ پلوراليسم را قبول كنيم. وقتى ما به قرآن و آيات و روايات مربوط به اين مسئله نگاه كنيم، چيزى كه قابل ذكر است اين است كه دين اسلام بيش از هر دين ديگر به اديان مختلف توجه دارد.
مى بينيم كه خدا يك برنامه براى انسان دارد و خاتم الانبيا را براى همه ى انسان ها و براى هدايت جهانى فرستاده است. پس از اين جهت، نمى توانيم پلوراليسم دينى را قبول كنيم؛ يعنى نمى توانيم بگوييم كه فقط يك مسئله ى مربوط به فرهنگ و سليقه ى افراد است؛ ولى از جهات ديگر مثلا در رفتار با آن ها كه غير مسيحى هستند، اسلام مى گويد: آيا آن ها دشمن هستند؟ اگر دشمنى نمى كنند ما بايد نسبت به آن ها اخلاق خوب داشته باشيم و در باره ى آن ها آداب و رسوم و... را رعايت كنيم.
منبع: پلوراليسم دينى ، رضا مصطفى لو، نشر مركز مطالعات و پژوهشهاى فرهنگى حوزه علميه (1380).